Spis treści:
- Opis urządzenia
- Badanie zeza ukrytego (heterophoria)
- Pomiar obiektywnego kata zeza (zez jawny)
- Badanie kąta gamma
- Określanie korespondencji siatkówek
Posługujac się skalą stycznych Maddoxa można diagnozować:
- zeza ukrytego w dal z użyciem pałeczki Maddoxa
- wielkośc kąta obiektywnego w zezie jawnym
- kąt gamma
- korespondencję siatkówek
Opis urządzenia
Skala stycznych ma kształt krzyża, czasem jej ramiona pionowe są krótsze. W środku krzyża w punkcie zerowym znajduje się małe białe światełko. Ramię poziome krzyża ma zazwyczaj 1 m długości, co pozwala na badanie odchyleń oka do 10º przy odległości badania 5 m, a do 25º przy odległości 2 metrów. Na ramionach krzyża są rozmieszczone podziałki oznaczone liczbami. Poszczególne odstępy podziałek odpowiadają stopniom łukowym. Większa służy do odległości 5 m a mniejsza do odległości 1 m. Gdy chcemy podziałki skali wyrazić w dioptriach pryzmatycznych (prdptr), należy pamiętać, że przesunięcie obrazu na skali o 1 cm z odległości 1 m odpowiada 1 prdptr. A zatem z odległości 5 m przesunięcie obrazu o 5 cm będzie odpowiadało 1 prdptr. 1 m długości, co pozwala na badanie odchyleń oka do 10º przy odległości badania 5 m, a do 25º przy odległości 2 metrów. Na ramionach krzyża są rozmieszczone podziałki oznaczone liczbami.
Poszczególne odstępy podziałek odpowiadają stopniom łukowym. Większa służy do odległości 5 m a mniejsza do odległości 1 m. Gdy chcemy podziałki skali wyrazić w dioptriach pryzmatycznych (prdptr), należy pamiętać, że przesunięcie obrazu na skali o 1 cm z odległości 1 m odpowiada 1 prdptr. A zatem z odległości 5 m przesunięcie obrazu o 5 cm będzie odpowiadało 1 prdptr.
Badanie zeza ukrytego (heterophoria)
Posługujemy się skalą stycznych Maddoxa oraz pałeczką Maddoxa. Pałeczka Maddoxa jest to ciemnoczerwone szkło z naklejonymi czerwonymi prążkami szklanymi. Patrząc przez takie szkło na biały punkt świetlny widzi się czerwoną linię przebiegającą prostopadle do pręcików pałeczki i zawsze po stronie przeciwnej niż odchylenie oka.
Badanie odbywa się w przyciemnionym pomieszczeniu z odległości 5 m. Pacjent fiksuje światełko w środku skali stycznych. Przed jednym okiem (umownie przed prawym) umieszcza się pałeczkę Maddoxa. Pałeczka stanowi pewien rodzaj dysocjacji, gdyż jedym okiem pacjent widzi czerwoną kreskę a drugim okiem białe światełko. Jeżeli badamy odchylenia poziome to prążki w pałeczce Maddoxa też muszą być ustawione w poziomie (przed PO), wtedy czerwona kreska utworzy się prostopadle do prążków a więc będzie pionowa.
Przy badaniu odchyleń pionowych (hyper lub hypophoria) zakładamy przed oko prawe pałeczkę z pionowo ustawionymi prążkami. Utworzy się wtedy czerwona pozioma kreska.
Niekiedy czerwona kreska jest w położeniu skośnym co świadczy o skręceniu oka (cyclophoria). Gdy oko skręca do wewnątrz to czerwona kreska odchylona jest na zewnątrz (incyclophoria). Gdy oko skręca na zewnątrz to czerwona kreska odchylona jest do wewnątrz (excyclophoria).
U osoby z prawidłową równowagą mięśni ocznych (ortophoria) czerwona kreska przechodzi dokładnie przez białe światełko. Jeżeli badany zobaczy czerwoną kreskę skroniowo od światełka (położenie nieskrzyżowane) oznacza występowanie zbieżności (esophoria, endophoria). Gdy badany zobaczy czerwoną kreskę po przeciwnej stronie światełka (położenie skrzyżowane) oznacza występowanie rozbieżności (exophoria). Jeżeli będzie nad światełkiem to oznacza, że oko ustawione jest niżej (hypophoria), jeżeli pod światełkiem wtedy oko odchylone jest ku górze ( hyperphoria). Powyższe zasady ustawienia pałeczki Maddoxa ułatwiają dobór pryzmatów.
Heterophoria jest częstym zjawiskiem występującym wśród ludzi i stanowi ok 59%
Poznaj nowoczesne metody leczenia zeza
Pomiar obiektywnego kata zeza (zez jawny)
Pomiaru należy dokonać z odległości 1 m. Stosuje się dwa sposoby:
fiksacja okiem dobrym (prowadzącym) w światełko na skali stycznych. W oku zezującym refleks świetlny będzie położony obwodowo. W oku zezującym refleks świetlny będzie położony obwodowo. Badający przesuwa ołówek lub znacznik po skali (w prawo lub w lewo od światełka w zależności od rodzaju zeza) do momentu gdy refleks w oku chorym będzie położony centralnie.
Cyfra, na której znalazł się znacznik oznacza wielkość kąta zeza. Metoda ta służy do badania kąta zeza głównie z fiksacją ekscentryczną. W ten sposób można również zbadać kąt zeza pierwotnego i wtórnego w zezach porażennych. W tych przypadkach wielkość odchylenia można badać w różnych kierunkach polecając pacjentowi skręcić głowę w prawo lub w lewo przy równoczesnym fiksowaniu światełka okiem zdrowym.
metoda zmiennej fiksacji (pacjent patrzy raz na światełko raz na wskaźnik przesuwany po skali). Poleca się pacjentowi fiksować na zmianę do momentu, aż ustaną ruchy nastawcze oczu. Moment ustania ruchów nastawczych wyznacza przez wskaźnik na skali wartość kąta zeza. Ta metoda ma zastosowanie w przypadkach z fiksacją centralną (najczęściej w zezie naprzemiennym).
Badanie kąta gamma
Odchylnie między osią (linią) widzenia a osią optyczną oka nazywa się kątem gamma. Fizjologicznie wynosi on ok. 1º. Gdy jest większy może pozorować zeza.
Jeżeli odblask światełka znajduje się nosowo od środka źrenicy kąt gamma jest ujemny (linia widzenia znajduje się wtedy skroniowo od środka źrenicy i pozoruje zeza zbieżnego). Jeżeli odblask jest bliżej skroni, kąt gamma jest dodatni (linia widzenia znajduje się nosowo od środka źrenicy) i pozoruje zeza rozbieżnego.
Wykonanie badania:
Badany siedzi w odległości 1 m od skali Maddoxa. Badanie wykonujemy w każdym oku oddzielnie przy drugim dokładnie zasłoniętym. Badane oko ustawione jest na wprost światełka, które fiksuje pacjent. Oceniamy położenie refleksu świetlnego w oku badanym. Jeżeli refleks świetlny jest w środku źrenicy kąta gamma brak (0º). Jeżeli nie znajduje się w środku istnieje kąt gamma. Przesuwa się po skali ołówek lub znacznik w odpowiednim kierunku w celu uzyskania refleksu w środku rogówki. Ten moment jest miarą kąta gamma.
Uwaga! Dokonując pomiarów kąta obiektywnego w zezie jawnym, należy również zbadać czy istnieje kąt gamma. Kąt gamma ma znaczenie przy kwalifikacji do zabiegu operacyjnego zwłaszcza zezów o dużym kącie.
Określanie korespondencji siatkówek
Jedną z wielu metod określających korespondencję siatkówek jest metoda Cüppersa z użyciem krzyża Maddoxa i wizuskopu. Badany siada bokiem przed skalą Maddoxa z odległości 1 m i fiksuje światełko okiem zdrowym (prowadzącym) ale przez skośnie ustawione lusterko. Ma to na celu ustawienie oka lepszego w zezie przez co oko gorsze ustawi się prosto, co ułatwi nam rzutowanie gwiazdki wizuskopu na dołeczek środkowy tego oka. Umiejscowienie przez badanego gwiazdki na skali Maddoxa wskazuje na kąt anomalii z uwzględnieniem odległości badania.
Jeżeli gwiazdka wizuskopu jest widoczna w światełku korespondencja siatkówek jest prawidłowa. Nie zawsze można dokładnie i precyzyjnie zmierzyć kąt anomalii. Korespondencja siatkówkowa jest zmienna i trudna do określenia, zwłaszcza u dzieci.
Uwaga! Do wszystkich wymienionych badań wskazane jest użycie podpórki pod brodę, aby uzyskać stabilne ustawienie głowy podczas wykonywania badań. Tym samym zapobiegamy zbędnym ruchom głowy i wynik jest dokładniejszy.
